SÁPMELAČČAID DUOHTAVUOHTA– JA SOABADANPROSEASSA: oppalaš čielggadeami dahkan ja doaibmabidjoevttohusaid gárven
| Stáhtaráđi ovttasbarggus sápmelaččaid álbmotválljen doaibmaorgánaiguin ásahan sápmelaččaid duohtavuohta- ja soabadankomišuvdna lea álggahan barggustis mannan jagi loahpa bealde. Komišuvnna mandáhta mielde duohtavuohta- ja soabadanproseassa ulbmilin lea dovdát ja árvvoštallat historjjálaš ja dáláš vealaheami, maiddái stáhta suddadanpolitihka, sihke vuoigatvuođaid rihkkumiid. Ulbmilin lea maid dahkat oinnolažžan sápmelaččaid vásihan vearrivuođaid ja daid váikkuhusaid sidjiide álgoálbmogin ja dan ovttaskas lahtuide. Soabadanproseassa boađusin Suoma stáhta berre mandáhta mielde guoddit ovddasvástádusa dáhpáhuvvan vearrivuođain, ovddidit sápmelaččaid vuoigatvuođaid ollašuvvama sihke doarjut sápmelaččaid vejolašvuođaid doalahit ja ovddidit iezaset giela ja kultuvrra. Sápmelaččaid riikkaviidosaš sosiála- ja dearvvasvuođasuorggi searvi SámiSoster rs lea duđavaš duohtavuohta- ja soabadanproseassa vuolggaheapmai. Searvvi mielas oassin soabadanproseassa lea lassin erenoamáš dehalaš dahkat oppalaš čielggadusa sápmelaččaid dálá politihkalaš, ekonomalaš, sosiálalaš, čuvgehuslaš ja juridihkalaš sajádagas. Dieinna lágiin oaččošeimmet áigge dási ja oppalaš gova sápmelaččaid sajádagas ja eallindiliin Suomas. Searvi fuopmášuhttá, ahte ovddit oppalaš čielggadusa dahkamis lea gollan juo 50 jagi áigi. Dán čielggadusa dagai jagiid 1971–1973 áigge bargan sámekomitea (smiehttamuš nummir 1973:46). SámiSoster searvi gávnnaha viidáseappot, ahte dás máinnašuvvon oppalaš čielggadusa vuođul galggašii dasto gárvet gokči, guhkit áigge doaibmabidjoprográmma sápmelaččaid juridihkalaš sajádaga ja almmolaš eallindiliid dorvvasteamis ja ovddideamis uhcimustá dan minimadási, man Suoma vuođđoláhka ja riikkaidgaskasaš olmmošvuoigatvuođaid guoski áššegirjjit álgoálbmogiidda dorvvastit. Dán prográmma sáhtášii čállit soabadanšiehtadusa hápmái, vai dan ollašuvvan livčče nannosut vuođu alde. Šiehtadus livčče dasto guovddáš oassin sápmelaččaid ja Suoma stáhta soabadeami sihke stáhta ovddasvástádusa duohtan dahkama. Searvi deattuha dan, ahte sápmelaččaid bealde šiehtadusa válmmaštallan- ja dohkkehanprosessii berrešii oassálastit oba sámesearvvuš. Ovttasráđiid gárvejuvvon šiehtadusa vuođđun galggašedje leat vuođđolága sámenjuolggadusat, sápmelaččaid sajádaga álgoálbmogin dorvvasteaddji riikkaidgaskasaš vuoigatvuođa áššegirjjit sihke sápmelaččaid iežas servodateallima vuođđorámat oktan árvvuiguin ja árbevieruiguin. Šiehtadusa rukses láigin galggašii leat sápmelaččaid iešmearridanvuoigatvuohta, dan ollašuhttin ja ovddideapmi. SámiSoster searvvi mielas oassebeliid guovttebealat gudnejahttima ja luohttámuša vuođu ala láhččojuvvon soabadanšiehtadus galggašii sisttisdoallat konkreahtalaš láhkaásaheami, hálddahusa ovddideami ja ruhtadeami nannema guoskevaš sihke eará minimadoaimmaid, maid ollašuhttimii stáhta čatnasa sápmelaččaid juridihkalaš ja politihkalaš sajádeami nannema sihke sin ekonomalaš, sosiálalaš ja čuvgehuslaš diliid oppalaš ovddideami buorrin olles riikka viidodagas. Šiehtadusas galggašii maiddái meroštallat vuođđolágas dorvvastuvvon sápmelaččaid ruovttuguovlu sámekultuvrra ja dan oassin gullevaš árbevirolaš ealáhusaid suodjeguovlun, gos sápmelaččaide dorvvastuvvo sierralágan aiddo dán guvlui čuohcci láhkaásahandoaimmaid ja eanageavahanplánaid bokte vejolašvuođaid eallit ja ovdánit álgoálbmogin iežaset servodateallinhámi mielde. Soabadanšiehtadus ja dan ollašuhttima guoski doaimmat ovddidivčče searvvi mielas gulahallama ja buriid gaskavuođaid sápmelaččaid ja Suoma stáhta gaskkas, ja erenoamážit nannešedje sápmelaččaid luohttámuša stáhta ektui, masa maiddái oaiveministtar Sanna Marin giddii fuopmášumi komišuvnna ásaheami guoski preassadilálašvuođas golggotmánus 2021. SámiSoster searvi sávvá, ahte oba sámesearvvuš movttiidivčče viidádit ságastallat dás evttohuvvon soabadanšiehtadusa dahje vástideaddji áššegirjji gárvvisteami birra. ******** Resolušuvdna lea dohkkehuvvon SámiSoster rs searvvi stivrra čoahkkimis 14.2.2022. Lassidieđuid addá: doaimmajođiheaddji Ristenrauna Magga, tel. 0400-314 154. |