Suomas lea ain máŋggalágan olmmošvuoigatvuođaide gullevaš čuolmmat – 24 Suoma beale searvvi guđđe oktasaš raportta Ovttastuvvan Našuvnnaide (ON) váilevašvuođain ekonomalaš ja sosiálalaš vuoigatvuođaid ollašuvvamis

Oktiibuot 24 Suoma beale álbmotsearvvi lea guođđán čađa áiggiid vuosttamuš oktasaš suoivvaraportta (dahje eahpevirggálaš raportta) ON:a ekonomalaš, sosiálalaš ja kultuvrralaš vuoigatvuođaid (ESK) ⃰ komiteai. Suoivvaraporta ovdanbuktá komiteai álbmotservviid čoaggán dieđuid das, ahte máŋggat ekonomalaš ja sosiálalaš vuoigatvuođat eai ollašuva Suomas. Dát leat ovdamearkka dihte váilevašvuođat sosiáladorvvu dásis ja ovttaveardásaš vejolašvuođain beassat dearvvasvuođadikšui.

Moanat servviid dál čalmmustahttán dohkkemeahttun diliin leat dakkáraččat, maid birra ON lea jagis nubbái fuomášahttán. Komitea lea gidden fuopmášumi earret eará dasa, ahte sosiáladorvu ii dálá dilis ole gokčat beaivválaš vealtameahttun goluid. Dat lea ávžžuhan Suoma nannet vealaheami vuostálasti láhkaásaheami ja buoridit sohkabeliid gaskasaš dásseárvvu bargoeallimis. Komitea lea maiddái ávžžuhan Suoma dorvvastit
dearvvasvuođafuolahusa resurssaid ja sihkkarastit dan, ahte buohkain lea ovttaveardásaš vejolašvuođat oažžut dearvvasvuođabálvalusaid. Váilevašvuođaide sápmelaččaid vuoigatvuođaid ollašuvvamis, erenoamážit dárbui ratifiseret jođánit ILO eamiálbmotkonvenšuvnna nr 169, komitea lea čujuhan juohke áidna ávžžuhusastis gitta jagi 2000 rájes.

Suoivvaraporta čájeha, ahte vaikke komitea lea cuiggodan seammá čuolmmaid birra jagis nubbái, eai vuoigatvuođat velge ollašuva dievaslaččat. Searvvit gáibidit, ahte Suopma váldá duođas guhká dieđus leamašan olmmošvuoigatvuođaid ollašuvvamii čatnašuvvi čuolmmaid, maid koronaepidemiija lea dahkan muhtin osiin ovddežis vearrábun.

“Ovdamearkka dihte dearvvasvuhtii, áigáibohtui ja eallilan obmuid dikšumii gullevaš áššiid eai Suomas identifisere olmmošvuoigatvuohtaáššin. Earret eará gielddaid virgeolbmot dárbbašit lasi čehppodaga olmmošvuoigatvuođaid hárrái, dasgo ekonomalaš ja sosiálalaš olmmošvuoigatvuođat dorvvastuvvojit árgabeaieallimis”, dadjá Olmmošvuoigatvuođalihttu váldočálli Kaari Mattila, guhte lea koordineren suoivvaraportta válmmaštallama.

Dasa lassin searvvit gáibidit, ahte mánáidsuodjaleamis lea doarvái olu dohkálaš bargoveahka. Dárbu lea maiddái beavttálmahttit sadjásašdivššu bearráigeahču oktilaš riikkasis stivren- ja bearráigeahčuráhkadusa mielde.ä

“Ekonomalaš ja sosiálalaš vuoigatvuođat eai ollašuva iešalddes, muhto baicce daid ovddideapmi gáibida stáhtas ja gielddain aktiivalaš politihkalaš ja ekonomalaš doaimmaid”, deattuha Kaari Mattila.

Stáhtat raporterejit ON:ai mearregaskkain ESK-vuoigatvuođaid ollašuvvamis. Suoma varraseamos raporta lea addon cuoŋománus 2020. Servviid dál sádden suoivvaraporta ovdanbuktá komiteai álbmotservviid čoaggán dieđuid das, mat ESK-vuoigatvuođat eai ollašuva Suomas.

Suoivvaraporttas searvvit deattuhit stáhta ovddasvástádusa čuovvut dasa gullevaš geatnegasvuođaid dorvvastit olmmošvuoigatvuođaid ollašuvvama. Komitea giehtadallá stáhta ja álbmotservvodaga raporttaid ja gárve dan maŋŋá ávžžuhusaidis das, manláhkai Suoma galggašii suodjalit, dorvvastit ja ain buorebut ovddidit ekonomalaš ja sosiálalaš olmmošvuoigatvuođaid.

⃰ Ekonomalaš, sosiálalaš ja kultuvrralaš vuoigatvuođat (ESK-vuoigatvuođat) leat olmmošárvosaš eallima eaktudan vuđolaš olmmošvuoigatvuođat. ESK-vuoigatvuođaide gullet earret eará vuoigatvuohta skuvlemii, doarvái buori ja alladássásaš dearvvasvuođadikšui sihke sosiáladorvui. Riikkaidgaskasaččat dáid vuoigatvuođaid dorvvasta ON:a ESK-konvenšuvdna, man bearráigeahččá ja dulko ESK-komitea.
Juohkeokta konvenšuvdnii searvan stáhtta lea čatnasan doaibmat konvenšuvnnas dovddastuvvon vuoigatvuođaid ollašuvvama buorrin.

Raporta ollislažžan:
Ekonomalaš, sosiálalaš ja kultuvrralaš vuoigatvuođat Suomas: Álbmotservviid suoivvaraporta ON:ai https://ihmisoikeusliitto.fi/wp-content/uploads/2020/09/Taloudelliset-sosiaaliset-ja-sivistykselliset-oikeudet-
Suomessa-varjoraportti-YKlle-4.pdf

Vuođđodieđut servviid oktasaš suoivvaraporttas ON:a ekonomalaš, sosiálalaš ja kultuvrralaš vuoigatvuođaid komiteai: https://ihmisoikeusliitto.fi/tss_perustietoa-2/

Lassidieđuid suoivvaraporttas:
Heli Markkula, váikkuhanbarggu hoavda, Olmmošvuoigatvuođalihttu, tel. 044-738 9120

Servviid áššedovdiid oktavuohtadieđut jearahallama várás:
Emilia Lounela, prošeaktakoordináhtor, Olmmošvuoigatvuođalihttu tel. 044-742 0402

Suoivvaraporttas leat mielde čuovvovaš searvvit:
Suomalaiset kehitysjärjestöt Fingo
Ihmisoikeusliitto
Kehitysvammaliitto
Kriminaalihuollon tukisäätiö
Kynnys / Samat-toiminta
Lastensuojelun Keskusliitto
Lääkärin sosiaalinen vastuu
Mannerheimin Lastensuojeluliitto
MIELI Suomen Mielenterveys
Muistiliitto
Naisasialiitto Unioni
Naisjärjestöt Yhteistyössä NYTKIS
Pakolaisneuvonta
Pelastakaa lapset
SámiSoster
Seta
SOSTE Suomen sosiaali ja terveys
Suomen romaniyhdistys
Suomen sosiaalioikeudellinen seura
Unicef
Vailla vakinaista asuntoa
Vammaisfoorumi
Vammaisten lasten ja nuorten tukisäätiö
Väestöliitto